Michelangelo Merisi da Caravaggio urodził się w Mediolanie w 1571 roku w bardzo zamożnej rodzinie. Przez cztery lata pobierał nauki w pracowni ucznia Tycjana, Peterzana. Po zakończeniu nauki w wieku 17 lat wyjechał do Wenecji, a po kilku następnych latach do Rzymu. Zatrudnił się u malarza Cesariego, który służył na dworze papieża Klemensa VIII. Po pracy Caravaggio tworzył w swoim warsztacie. Poszukiwał prawdy przekazu uciekając od idealizacji ludzkiego ciała. Zbudował podwaliny malarstwa barokowego.
Malowanie światłem
„Gdziekolwiek dociera światło, stwierdza że ciemność była tam już wcześniej.” Rzec by można, że Caravaggio malując swoje obrazy pragnął potwierdzić tę tezę. Spopularyzował on technikę zwaną tenebryzmem, która polega na malowaniu na ciemnym tle jasnymi barwami. Postacie na jego obrazach wyłaniają się z ciemności na pełne światło dnia. Taka koncepcja wiązała się z użyciem ostrego światłocienia (chiaroscuro). Według niektórych ekspertów, nowatorstwo malarstwa Caravaggia polegało na zamianie oscuro (cieni) na chiaroscuro (światłocieni). I chociaż ta technika była znana na długo zanim zaczął tworzyć, to właśnie Caravaggio zastosował ją bardzo zdecydowanie, zaciemniając cienie i pokazując obiekty w oślepiającym świetle. Poza tym, charakterystyczne dla malarza było używanie intensywnych czerwieni, brązów i czerni. W oparciu o jego styl powstał nurt o nazwie „caravaggionizm”.
Wizyta w pracowni mistrza
Przeprowadzono wiele badań naukowych żeby zdefiniować materiały, określić techniki i odtworzyć przebieg procesu twórczego dzieł Caravaggio. Nie ma żadnych zachowanych materiałów na piśmie, które by pozostawił, a świadectwo współczesnych jest nieprecyzyjne i skąpe w odniesieniu do poszczególnych etapów twórczych. Caravaggio był prawdziwym mistrzem w łamaniu konwencji. W jego pracowni można zapomnieć o oświetleniu bocznym. Wręcz przeciwnie, prześwietlona była górnym światłem słonecznym, a to nie pozostawiało miejsca na delikatne, stonowane przejścia od światła do cienia.
Praca z modelem
Artysta pracował szybko. Cenił nade wszystko pracę z modelem, nie korzystał ze szkiców. Mając wciąż model przed sobą dążył do tego, by jak najprecyzyjniej i najszybciej dokończyć malowanie. Potrafił namalować w ciągu dnia kilka całkowicie ukończonych postaci. Z wczesnego okresu twórczości malarza nie ma żadnego niedokończonego, pozostawionego w pośredniej fazie obrazu, który pozwoliłby choćby na częściowe prześledzenie kolejności poszczególnych etapów pracy. Jednakże na jego późniejszych obrazach jest kilka postaci pozostawionych w fazie pośredniej. Dzięki nim można było podjąć badania naukowe mające na celu odtworzenie procesu twórczego.
Ciemny kolor gruntu
Caravaggio malował swoje dzieła na płótnie lnianym o grubym splocie. Stosowany podkład malarski, to olej zmieszany z mineralnymi pigmentami o ciemnych barwach, bielą ołowianą i gipsem, czasami również z piaskiem. Kolor mestici (podmalówki) miał kluczowe znaczenie. Malarz dbał o jego ciemną, wysyconą barwę, gdyż miała ona bezpośredni wpływ nie tylko na końcowy efekt malowanych obiektów ale i na odbiór całego dzieła. Twórca pozostawiał niektóre partie tła zupełnie niezamalowane lub pokryte lekko glazurą.
Na przekór konwencji
Artysta nie czekał na wyschnięcie podkładu, nie robił też szkiców. Układ obrazu tworzył przez wykonywanie nacięć (wyżłobień) w mokrym jeszcze podkładzie. Nie pełniły one roli tradycyjnie pojmowanego szkicu, a według niektórych badaczy służyły do ustawienia modeli w określonej pozycji. Caravaggio malował bezpośrednio z rzeczywistych inscenizacji. Odrzucił tradycyjne studium w rysunku skupiając się wyłącznie na malowanym dziele. Zaczynał od stworzenia prostego układu graficznego. Dzięki badaniom przy pomocy skanera wielospektralnego ujawniono oprócz typowych dla malarza rycin, grafikę konturów dłoni i twarzy. Badania refleksograficzne ujawniły ślady rysowania w wielu dziełach artysty. Na niektórych poźniejszych obrazach są one widoczne gołym okiem. Dobrym przykładem jest tu obraz „Giuditta”. Malarz na niewyschniętym gruncie malował to lekkimi, to mocnymi uderzeniami pędzla nanosząc kolejne warstwy farby. Pierwotny rysunek pełnił rolę szkicu. Grunt użyty do stworzenia obrazu miał kolor brązu spełniającego rolę półtonów.Ołowiana biel nakładana była coraz jaśniejszymi tonami, aż po wykończenie czystą barwą. Zdjęcia rentgenowskie ujawniają spiralny wzór pociągnięć białą farbą.
Rewolucyjna szybkość
Zamiast, jak nakazywała ówczesna konwencja, wykonywać szkic, by następnie dla wykończenia rozprowadzić na nim warstwowo glazury, Caravaggio kończył swoje obrazy cześć po części już w pierwszej sesji. Glazury rozprowadzał nie czekając na wyschnięcie warstw farby, toteż mieszały się one ze sobą. Obrazy Caraveggiego są strukturalnie stworzone z pasty kolorów, a nie wyschniętych warstw. Takie podejście do procesu twórczego stało się później charakterystyczne dla wielu twórców z obszaru Morza Śródziemnego. Wykonanie szkiców wtłaczanych potem pędzlem w malarską mieszankę nie zawsze odpowiadało zamysłowi, dlatego niekiedy podlegało natychmiastowym korektom. Szybkość tworzenia była podporządkowana zasadzie malowania od początku do końca z modelem.
Barwniki
Paleta Caravaggio nie jest zbyt bogata. Składała się głównie z ołowianej bieli, czerwonej ochry, cynobru, miedzianej zieleni, grafitowej czerni i ziemistych brązów. Z upływem lat artysta wykorzystywał coraz mniej jasnych, świetlistych barw, na rzecz ciemnych i przytłumionych odcieni ziemi. Duże ilości czerni pozwalały na uwydatnianie kształtów ciał. Nie czekając na wysychanie farby, nawet wykańczające refleksy z tempery jajecznej nakładał na przenikające się warstwy olejne. Tempera jajeczna znaleziona w niektórych pracach artysty pozwalała na ingerencje w jeszcze świeży kolor bez rozpuszczania niższych partii farby. Potwierdza to, że Caravaggio raczej nie wracał do już namalowanej części obrazu. Prace wykończeniowe ograniczały się do drobnych poprawek, np. korekty rysów twarzy przy pomocy czerni.
Kompozycja
Rozmach i energia widoczna w dziełach artysty zrównoważona jest niezwykłą dbałością o detale wykonywane precyzyjnie małym pędzelkiem. Caravaggio nie odcinał swoich postaci w dobrze zdefiniowanych profilach. Nakładał je na siebie zaczynając od tła, a kończąc na pierwszoplanowych. Postacie, ubrania i przedmioty budowane były kolejno, często zachodziły na siebie, jak na przykład włosy przykrywające czoło, lub ramiona początkowo zarysowane w całości, później przykryte płaszczem lub ubraniem.
Geniusz, awanturnik, morderca
Sława Caravaggio opierała się nie tylko na wielkiej kontrowersyjności stosowanych technik i rewolucyjnym podejściem do światłocieni, ale i na głośnych skandalach oraz hulaszczym usposobieniu. Im więcej malował dzieł religijnych, bym bardziej pogrążał się w perwersyjnym trybie życia. Wszystkie modelki Caravaggia, pozujące do obrazów o tematyce religijnej, były zawodowymi kurtyzanami. Malarz umieścił także własną podobiznę w kilku dziełach.
Po (prawdopodobnie nieumyślnym) zabójstwie Tomassoniego w1606 roku uciekł z Rzymu do Neapolu, następnie na Sycylię, by znów powrócić do Neapolu. W roku 1610 uzyskał ułaskawienie. Zmarł w tym samym roku podczas podróży do Rzymu.
