Malarstwo akwarelowe jest techniką z jednej strony dość trudną, z drugiej – najbardziej spopularyzowaną. Polega na laserunkowym nakładaniu na chłonny porowaty papier warstw rozpuszczonej w wodzie farby akwarelowej. Nazwa akwarela pochodzi od łac. aqua – woda. Farba ta jest mieszanką pigmentu i spoiwa, składającego się z gumy arabskiej, gliceryny, niekiedy miodu i innych mediów.
Technika
Trudność malarstwa akwarelowego wynika z tego, że nie wiadomo do końca, jak rozleje się plama farby – ostateczny efekt jest często wypadkową zamierzenia artysty i przypadku. Ponadto raz położonej warstwy nie da się retuszować, bo akwarele nie są kryjące, można ją jedynie rozjaśnić wodą. Mimo to akwarela jest bardzo popularna, gdyż daje piękne, delikatne i świetliste obrazy, pozwala uchwycić najbardziej ulotne zjawiska przyrody. Jest pasjonującą i zaskakującą techniką, a dodatkowo stosunkowo tanią.
Wspomniany efekt ulotności i lekkości, tak pożądany w pejzażach, uzyskuje się laserunkami, które nanosi się na szkic od warstw najjaśniejszych do najciemniejszych. Nie stosuje się w malarstwie akwarelowym bieli, a charakterystyczną świetlistość daje biały podkład, prześwitujący przez warstwy. Dzięki nachodzeniu barwnych plam na siebie uzyskuje się tony pośrednie. To przenikanie powoduje, że cechą charakterystyczną akwareli jest brak ostrych konturów, detali i rozmycie kształtów.
Istnieją różne metody nakładania farby akwarelowej, np.: „mokre na mokre” – kolory kładziemy na wilgotną powierzchnię, dzięki temu barwy łączą się i rozpływają dając miękkie, zamglone plamy w pastelowych tonach. Można też odczekać, aż jedna warstwa wyschnie i dopiero nakładać kolejną. Bez względu na metodę praca akwarelą musi być prowadzona śmiało, pewną ręką. Nadmierna ostrożność może zaowocować obrazkami suchymi, z dużą ilością niepotrzebnych szczegółów.
Historia akwareli
Akwarela jest znana od starożytności, także na Dalekim Wschodzie, tam techniką tą zdobiono wachlarze i parawany. W średniowieczu zaczęto akwarelę stosować do iluminacji ksiąg, a od XVII wieku (głównie w Anglii) zyskała popularność jako samodzielna technika.
Najpierw akwarelą malowano miniatury na kości słoniowej i pergaminie, a później na papierze. Od XVIII wieku zaczęła upowszechniać się w całej Europie, także w Polsce (np. Piotr Michałowski, Julian Fałat). Obecnie akwarela jest ulubioną techniką pejzażystów, portrecistów, stosowana jest także przez ilustratorów. Często występuje jako element technik mieszanych z tuszem, pastelem, temperą i innymi.
Materiały i narzędzia
Do uzyskania wspaniałych efektów właściwych akwareli potrzebne są: farby akwarelowe dobrej firmy, pędzle płaskie i okrągłe. Najlepiej używać pędzli z włosia sobola, gdyż naturalne włosie układa się w ostry szpic i jest trwałe, oraz odpowiedni papier. Podkłady do malowania akwarelą to głównie bardzo chłonny papier o wyraźnej, chropowatej fakturze.
Wyróżnia się trzy typy ziarnistości: papier gładki (prasowany na gorąco), papier średnioziarnisty (prasowany na zimno) – polecany początkującym akwarelistom, papier gruboziarnisty (chropowaty) – farba wsiąka w zagłębienia, pozostawiając białe plamki.
Ze względu na proces wytwarzania może być: papier czerpany ręcznie, papier czerpany mechanicznie, papier maszynowy. Każdy musi znaleźć papier odpowiedni dla swojego sposobu malowania, a wówczas tworzenie będzie satysfakcjonujące. W pracy malarza akwarelisty pomocne będą też różne media do mieszania z akwarelami, np. guma arabska, taśmy do przyklejania papieru, gąbki i waciki do usuwania nadmiaru farby. Żyletki czy skalpele do usuwania niechcianej warstwy. Niezbędne w pracowni artysty narzędzia to również: odpowiednie palety, rysownica, sztalugi z ruchomym blatem.
Zobacz też inspirujące przykłady technik malowania akwarelą.
